Rafinerie to kluczowe elementy infrastruktury paliwowej. To w nich ropa naftowa przetwarzana jest na szereg produktów - od benzyny i oleju napędowego, przez oleje przemysłowe, po asfalt i komponenty do produkcji tworzyw sztucznych. Jednak same rafinerie, jak każda instalacja przemysłowa, wymagają regularnych modernizacji i ulepszeń.
W ostatnich latach byliśmy świadkami szeregu znaczących inwestycji w polskie rafinerie. Jednym z najważniejszych projektów była kompleksowa modernizacja rafinerii Grupy Lotos w Gdańsku w ramach Projektu EFRA (Efektywna Rafinacja). W tym artykule przyjrzymy się, jak ta inwestycja wpłynęła na jakość oferowanych produktów i efektywność przetwarzania ropy.
Projekt EFRA - największa modernizacja gdańskiej rafinerii
Projekt EFRA (Efektywna Rafinacja) to największy projekt inwestycyjny w historii Grupy Lotos, zrealizowany w latach 2015-2019 za kwotę ponad 2,3 mld złotych. Jego głównym celem było zwiększenie efektywności przerobu ropy naftowej poprzez głębszą przeróbkę tzw. "ciężkiej pozostałości" (ciężkiego oleju opałowego), która wcześniej była produktem o niskiej wartości.
W ramach projektu wybudowano lub zmodernizowano kilkanaście instalacji produkcyjnych, w tym:
- Instalację opóźnionego koksowania (DCU)
- Instalację produkcji wodoru (HGU)
- Instalację hydroodsiarczania benzyny z koksu (CNHT)
- Instalację destylacji hydrowaxu (HVDU)
- Instalację odzysku LPG z gazów rafineryjnych
- Instalację produkcji tlenu (OGU)
Najważniejszym elementem projektu EFRA była instalacja opóźnionego koksowania (DCU), która umożliwia przetwarzanie ciężkiej pozostałości z destylacji ropy na produkty o wyższej wartości, takie jak olej napędowy, benzyna czy nafta.
Wpływ modernizacji na strukturę produkcji
Przed wdrożeniem projektu EFRA rafineria w Gdańsku, podobnie jak wiele innych europejskich rafinerii, produkowała znaczące ilości ciężkiego oleju opałowego, którego wartość rynkowa jest stosunkowo niska. Dzięki modernizacji struktura produkcji uległa znaczącej zmianie:
Struktura produkcji rafinerii w Gdańsku
Zmiana struktury produkcji rafinerii w Gdańsku przed i po wdrożeniu projektu EFRA
Jak widać na wykresie, udział wysokomarżowych produktów, takich jak olej napędowy i benzyna, znacząco wzrósł kosztem niskomarżowego ciężkiego oleju opałowego. Przełożyło się to na znacznie wyższą rentowność rafinerii i jej zwiększoną konkurencyjność na europejskim rynku.
Wpływ modernizacji na jakość produktów
Modernizacja instalacji rafineryjnych nie tylko zmieniła strukturę produkcji, ale miała również istotny wpływ na jakość oferowanych paliw. Szczególnie widoczne jest to w przypadku oleju napędowego, gdzie zaobserwowano znaczącą poprawę kluczowych parametrów:
Jakość oleju napędowego przed i po modernizacji
| Parametr | Przed EFRA | Po EFRA | Norma EN 590 | Poprawa |
|---|---|---|---|---|
| Liczba cetanowa | 52 | 55 | min. 51 | +5.8% |
| Zawartość siarki (ppm) | 8.5 | 5.2 | max. 10 | -38.8% |
| Zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (%) | 5.8 | 4.2 | max. 8 | -27.6% |
| Stabilność oksydacyjna (g/m³) | 18 | 12 | max. 25 | -33.3% |
| Temperatura zablokowania zimnego filtra (°C) - zima | -22 | -26 | max. -20 | +18.2% |
Podobne poprawy zaobserwowano również w przypadku benzyny, gdzie znacząco zmniejszyła się zawartość benzenu i innych węglowodorów aromatycznych, a wzrosła stabilność oksydacyjna paliwa.
Wdrożenie nowych instalacji, w szczególności instalacji hydroodsiarczania, pozwoliło na znaczne obniżenie zawartości siarki w produktach, co ma kluczowe znaczenie dla ochrony środowiska i zmniejszenia emisji SOx podczas spalania paliw.
Wpływ na wydajność i elastyczność produkcji
Modernizacja rafinerii to nie tylko poprawa jakości produktów, ale również zwiększenie elastyczności produkcyjnej. Dzięki nowym instalacjom rafineria w Gdańsku może teraz:
- Przetwarzać różne gatunki ropy naftowej, w tym te cięższe i zawierające więcej zanieczyszczeń, które są tańsze na światowych rynkach
- Szybciej reagować na zmieniające się zapotrzebowanie rynkowe, dostosowując profil produkcji
- Efektywniej wykorzystywać zasoby energetyczne, co przekłada się na niższe koszty operacyjne
- Zmniejszyć wpływ na środowisko poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń
Porównanie z innymi europejskimi rafineriami
Aby lepiej ocenić efekty modernizacji rafinerii w Gdańsku, warto porównać jej obecne parametry z innymi rafineriami w Europie. Wskaźnik kompleksowości Nelsona (NCI) to powszechnie stosowana miara zaawansowania technologicznego rafinerii - im wyższy, tym bardziej zaawansowana rafineria.
Porównanie wskaźnika kompleksowości Nelsona (NCI) rafinerii w Europie
Porównanie wskaźnika kompleksowości Nelsona dla wybranych rafinerii w Europie
Jak widać, dzięki projektowi EFRA rafineria Grupy Lotos znacząco poprawiła swój wskaźnik kompleksowości, zbliżając się do najnowocześniejszych rafinerii w Europie. Przed modernizacją wskaźnik NCI wynosił jedynie 4.5, po modernizacji wzrósł do 7.1, co daje rafinerii silną pozycję konkurencyjną na europejskim rynku.
Efekty ekonomiczne i środowiskowe
Inwestycja w modernizację rafinerii przyniosła wymierne korzyści zarówno ekonomiczne, jak i środowiskowe:
Wyższa marża rafineryjna
Marża rafineryjna wzrosła o około 2 USD/bbl, co przy przerobie około 10,5 mln ton ropy rocznie daje dodatkowe 200-250 mln USD zysku operacyjnego rocznie.
Niższe emisje
Emisje dwutlenku siarki (SO₂) zmniejszyły się o około 26%, a emisje pyłów o ponad 30% dzięki głębszemu odsiarczaniu i efektywniejszym procesom.
Większa elastyczność
Możliwość przetwarzania różnych gatunków ropy zmniejsza zależność od pojedynczych dostawców i zwiększa bezpieczeństwo energetyczne.
Wyższa jakość produktów
Lepsze parametry użytkowe paliw przekładają się na wyższą efektywność silników i mniejsze zużycie eksploatacyjne.
Wpływ na pozycję firmy na rynku paliwowym
Modernizacja rafinerii znacząco wpłynęła na pozycję Grupy Lotos na polskim i europejskim rynku paliwowym. Spółka może teraz oferować paliwa o lepszych parametrach, co przekłada się na wyższą konkurencyjność jej produktów. Dodatkowo, zdolność do produkcji większej ilości wysokomarżowych produktów pozwala na bardziej elastyczną politykę cenową.
W kontekście planowanego połączenia Orlenu i Lotosu, zmodernizowana rafineria w Gdańsku stanowi wartościowy aktywa w połączonym koncernie, zwiększając jego potencjał produkcyjny i efektywność.
Projekt EFRA był jednym z kilku dużych projektów modernizacyjnych w polskim sektorze rafineryjnym. Podobne projekty były realizowane także w rafineriach PKN Orlen, co przyczyniło się do ogólnej poprawy jakości paliw dostępnych na polskim rynku.
Perspektywy na przyszłość
Choć projekt EFRA znacząco zmodernizował rafinerię w Gdańsku, sektor rafineryjny stoi przed kolejnymi wyzwaniami związanymi z transformacją energetyczną i odchodzeniem od paliw kopalnych. Przyszłe inwestycje będą musiały uwzględniać:
- Rosnące zapotrzebowanie na biopaliwa i komponenty odnawialne
- Coraz bardziej restrykcyjne normy emisyjne
- Zmieniającą się strukturę popytu na produkty naftowe w związku z elektryfikacją transportu
- Potrzebę dekarbonizacji procesów produkcyjnych
W odpowiedzi na te wyzwania, zarówno Grupa Lotos, jak i inne rafinerie w Polsce i Europie, rozważają inwestycje w nowe obszary, takie jak produkcja wodoru, rozwój technologii do produkcji biopaliw drugiej generacji czy recykling tworzyw sztucznych.
Podsumowanie
Projekt EFRA stanowi przykład udanej modernizacji, która przyniosła wymierne korzyści zarówno dla samej rafinerii, jak i dla konsumentów paliw. Wyższa jakość produktów, mniejsze emisje zanieczyszczeń i lepsza efektywność ekonomiczna to główne efekty tej inwestycji.
Dzięki takim projektom polskie rafinerie stają się bardziej konkurencyjne na europejskim rynku i lepiej przygotowane na wyzwania związane z transformacją energetyczną. Jednocześnie konsumenci mogą korzystać z paliw o lepszych parametrach, co przekłada się na efektywniejszą pracę silników i mniejsze zanieczyszczenie środowiska.
Warto zauważyć, że podobne projekty modernizacyjne są i będą realizowane w innych rafineriach, co w dłuższej perspektywie powinno przyczynić się do dalszej poprawy jakości paliw dostępnych na polskim rynku.