Przemysł naftowy od dekad kojarzy się przede wszystkim z emisją zanieczyszczeń i negatywnym wpływem na środowisko. Jednak w obliczu rosnącej świadomości ekologicznej i coraz bardziej restrykcyjnych regulacji klimatycznych, firmy z tego sektora coraz intensywniej inwestują w rozwiązania zmniejszające ich ślad węglowy.
W niniejszym artykule przyglądamy się inicjatywom proekologicznym podejmowanym przez czołowe firmy naftowe działające na polskim rynku. Czy deklaracje o zielonej transformacji to tylko zabieg wizerunkowy, czy odzwierciedlenie rzeczywistych zmian w strategii biznesowej?
Przyczyny zazielenienia sektora naftowego
Wzrost zainteresowania rozwiązaniami proekologicznymi w sektorze naftowym to efekt wielu nakładających się na siebie czynników:
- Regulacje prawne - Polityka klimatyczna UE, w tym "Europejski Zielony Ład" nakłada na przedsiębiorstwa z sektora paliwowego coraz bardziej restrykcyjne wymogi dotyczące emisji CO₂
- Presja społeczna - Rosnąca świadomość ekologiczna konsumentów zmusza firmy do bardziej odpowiedzialnych działań
- Presja inwestorów - Coraz więcej instytucji finansowych uwzględnia czynniki ESG (środowiskowe, społeczne i związane z ładem korporacyjnym) w decyzjach inwestycyjnych
- Innowacje technologiczne - Rozwój i spadek kosztów technologii odnawialnych sprawia, że stają się one realistyczną alternatywą dla tradycyjnych źródeł energii
- Dywersyfikacja biznesu - Firmy paliwowe dostrzegają potencjał biznesowy w energetyce odnawialnej i elektromobilności
W 2019 roku PKN Orlen jako pierwszy koncern paliwowy z Europy Środkowej ogłosił cel osiągnięcia neutralności emisyjnej do 2050 roku, z pośrednim celem zmniejszenia emisji CO₂ o 20% do 2030 roku z działalności rafineryjnej i petrochemicznej.
Zielone inwestycje PKN Orlen
PKN Orlen, największy polski koncern paliwowy, systematycznie rozszerza swoje zaangażowanie w projekty ekologiczne:
Odnawialne źródła energii
Jednym z flagowych projektów jest budowa morskich farm wiatrowych na Bałtyku. Do 2030 roku Orlen planuje osiągnąć 2,5 GW mocy w energetyce wiatrowej offshore. Koncern rozwija również program inwestycji w fotowoltaikę - pierwszy projekt o mocy 6,5 MW został uruchomiony przy rafinerii PKN Orlen w Płocku.
Wodór jako paliwo przyszłości
Orlen intensywnie rozwija projekty związane z gospodarką wodorową:
- Budowa hubu wodorowego we Włocławku o planowanej zdolności produkcyjnej około 600 kg/h niskoemisyjnego wodoru
- Rozwój technologii wodorowych ogniw paliwowych
- Program budowy stacji tankowania wodoru w Polsce i Czechach
Modernizacja instalacji produkcyjnych
Poza nowymi kierunkami biznesowymi, koncern konsekwentnie modernizuje istniejące zakłady produkcyjne, by minimalizować ich wpływ na środowisko:
- Instalacja odsiarczania spalin w Elektrociepłowni w Płocku
- System odzysku oparów podczas załadunku cystern kolejowych
- Program oszczędności energii w instalacjach rafineryjnych i petrochemicznych
Redukcja emisji CO₂ w PKN Orlen
Planowana redukcja emisji CO₂ w PKN Orlen względem roku 2018
Ekologiczne inicjatywy Grupy Lotos
Grupa Lotos, drugi co do wielkości koncern naftowy w Polsce (obecnie w procesie fuzji z PKN Orlen), również podejmuje szereg działań na rzecz zmniejszenia swojego wpływu na środowisko:
Projekt Pure H2
Jednym z kluczowych projektów proekologicznych Lotosu jest inicjatywa Pure H2, w ramach której powstaje instalacja do produkcji wodoru wysokiej czystości oraz dwie stacje tankowania wodoru na Pomorzu. Wodór ma być wykorzystywany do zasilania transportu publicznego.
Efektywność energetyczna
Grupa Lotos w ramach projektu EFRA (Efektywna Rafinacja) znacząco zwiększyła efektywność energetyczną rafinerii w Gdańsku, co przełożyło się na redukcję emisji CO₂ na tonę przerobionej ropy o około 25%.
Odnawialne źródła energii
Podobnie jak PKN Orlen, Lotos angażuje się w rozwój odnawialnych źródeł energii:
- Projekt budowy farmy fotowoltaicznej o mocy 10 MW na terenach należących do koncernu
- Udział w konsorcjum Baltic Power, które rozwija projekty morskich farm wiatrowych
Rozwiązania ekologiczne koncernów międzynarodowych: BP i Shell
Międzynarodowe koncerny operujące na polskim rynku również włączają się w działania proekologiczne:
BP: Beyond Petroleum
BP było jednym z pierwszych koncernów naftowych, które zdecydowało się na dywersyfikację w kierunku innych źródeł energii. W Polsce firma wdraża swoją globalną strategię:
- Modernizacja stacji paliw z zastosowaniem rozwiązań energooszczędnych (oświetlenie LED, rekuperacja ciepła)
- Rozwój punktów ładowania pojazdów elektrycznych na stacjach BP
- Wprowadzenie paliw premium z dodatkami zmniejszającymi emisję szkodliwych substancji
Shell: Powering Progress
Shell realizuje w Polsce swoją globalną strategię "Powering Progress", która zakłada osiągnięcie neutralności emisyjnej do 2050 roku:
- Rozwój sieci stacji ładowania pojazdów elektrycznych Shell Recharge
- Oferowanie biopaliw i paliw z obniżoną emisją
- Implementacja rozwiązań energooszczędnych na stacjach Shell
- Program kompensacji emisji CO₂ przy tankowaniu (Shell Climate Care)
Shell deklaruje, że do 2030 roku chce zmniejszyć o 30% emisje netto z działalności energetycznej, a w swoim miksie energetycznym będzie zwiększać udział energii odnawialnej, wodoru i biopaliw.
Elektromobilność - nowy kierunek dla firm paliwowych
Wszystkie główne firmy naftowe działające w Polsce coraz aktywniej angażują się w rozwój infrastruktury ładowania pojazdów elektrycznych:
Rozwój punktów ładowania pojazdów elektrycznych
| Firma | Liczba punktów ładowania (2023) | Plan na 2025 | Moc ładowarek | Lokalizacje |
|---|---|---|---|---|
| PKN Orlen (ORLEN Charge) | 250+ | 1000+ | 50-100 kW | Stacje Orlen, centra handlowe, parkingi miejskie |
| Grupa Lotos | 50+ | 150+ | 50-150 kW | Stacje Lotos, trasy ekspresowe i autostrady |
| BP (BP Pulse) | 120+ | 500+ | 50-150 kW | Stacje BP, parkingi centrów handlowych |
| Shell (Shell Recharge) | 80+ | 400+ | 50-175 kW | Stacje Shell, główne węzły komunikacyjne |
Czy ekologiczne inicjatywy to tylko "greenwashing"?
Trudno nie zadać sobie pytania, czy ekologiczne działania firm naftowych to rzeczywista transformacja biznesu, czy tylko działania wizerunkowe mające poprawić wizerunek branży kojarzonej z zanieczyszczaniem środowiska.
Z jednej strony:
- Skala inwestycji w zielone technologie stanowi wciąż niewielki procent całkowitych nakładów inwestycyjnych koncernów naftowych
- Główne źródło przychodów nadal stanowi produkcja i sprzedaż paliw kopalnych
- Wiele firm jednocześnie poszukuje nowych złóż ropy i gazu, co stoi w sprzeczności z deklaracjami o neutralności klimatycznej
Z drugiej strony:
- Firmy naftowe dysponują ogromnym kapitałem i kompetencjami, które mogą znacząco przyspieszyć transformację energetyczną
- Długoterminowe strategie jasno wskazują na stopniowe odchodzenie od paliw kopalnych
- Inwestycje w OZE i elektromobilność systematycznie rosną, co pokazuje rzeczywistą zmianę priorytetów biznesowych
Wnioski i prognozy
Analiza inicjatyw ekologicznych podejmowanych przez firmy naftowe działające w Polsce pozwala wyciągnąć kilka wniosków:
- Wszystkie główne koncerny naftowe przyjęły długoterminowe strategie dekarbonizacji, wpisując się w europejskie i globalne cele klimatyczne
- Skala inwestycji w zielone technologie systematycznie rośnie, choć wciąż stanowi relatywnie niewielką część całkowitych budżetów inwestycyjnych
- Najbardziej perspektywicznymi kierunkami transformacji są: produkcja zielonego wodoru, elektromobilność i energetyka wiatrowa (szczególnie offshore)
- Widoczna jest zmiana podejścia biznesowego - firmy coraz częściej definiują się jako dostawcy energii, a nie tylko paliw kopalnych
W najbliższych latach można oczekiwać jeszcze intensywniejszych działań w obszarze ekologii, wymuszonych zarówno przez regulacje prawne, jak i zmieniające się oczekiwania konsumentów i inwestorów. Firmy, które nie podejmą faktycznej transformacji w kierunku niskoemisyjnym, mogą znaleźć się na marginesie rynku.